Odra graniczna

W dniu 10 lipca br. został przyjęty przez polsko-niemiecką Grupę Sterującą dokument pt.: „Aktualizacja koncepcji regulacji rzeki Odry granicznej”.

W spotkaniu, które odbyło się w Ministerstwie Środowiska udział wzięli z ramienia delegacji polskiej Witold Sumisławski – Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, Andrzej Kreft – Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie oraz z ramienia delegacji niemieckiej Tjark Hildebrandt z Generalnej Dyrekcji Dróg Wodnych i Żeglugi – Oddział Wschód w Magdeburgu, Hans-Jürgen Heymann – Kierownik Urzędu Wodno-Żeglugowego w Eberswalde wraz ze współpracownikami, a także przedstawiciel Federalnego Instytutu Budownictwa Wodnego w Karlsruhe (BAW), który to Instytut był wykonawcą koncepcji regulacji Odry granicznej. Prace nad aktualizacją koncepcji trwały od 2009 r., co było wspólnym zadaniem powołanej w tym celu polsko-niemieckiej grupy projektowej odpowiedzialnej za merytoryczny nadzór nad opracowaniem koncepcji.

- Cieszę się, że po prawie sześciu latach dwustronnej międzynarodowej współpracy mamy dokument, na podstawie którego będzie można przejść do procesu inwestycyjnego, który zminimalizuje zagrożenia powodziowe na Odrze. Nie chodzi tu tylko o zagrożenia wywołane intensywnymi opadami deszczu, czego doświadczyliśmy już w 1997 i 2010 r., ale myślimy tu o zagrożeniach wywołanych powstawaniem zatorów lodowych na rzece. Uniknięciu zagrożenia od powodzi zatorowej służy nie tylko coroczna polsko-niemiecka akcja lodołamania na Odrze, ale również realizacja opracowanej koncepcji regulacji zabudowy regulacyjnej, na podstawie której dalsze działania pomogą w bezpiecznym odprowadzaniu lodu, zapewnieniu prawidłowej ochrony przeciwpowodziowej oraz wpłyną na poprawę warunków nawigacyjnych również dla żeglugi śródlądowej – powiedział podczas otwarcia spotkania Witold Sumisławski.

Odra na odcinku od km 542,4, czyli od ujścia Nysy Łużyckiej koło Ratzdorf, do km 704,1 gdzie rozgałęzia się na Odrę Zachodnią, stanowi granicę polsko-niemiecką. Odcinek ten został uregulowany w poprzednich stuleciach za pomocą budowli regulacyjnych (ostrogi, opaski brzegowe) oraz przez wykonywanie przekopów w korycie rzecznym, a tym samym przez prostowanie tego koryta. Stan istniejącej zabudowy regulacyjnej po stronie polskiej i niemieckiej jest niewystarczający. Doprowadziło to w ostatnich kilkunastu latach do stałego pogarszania się warunków nawigacyjnych na drodze wodnej rzeki Odry poprzez zmniejszanie jej głębokości. Zmiany hydro-morfologiczne w korycie rzeki stanowią ograniczenia nie tylko dla żeglugi, ale również koniecznej pracy lodołamaczy. Istniejący stan budowli regulacyjnych wywarł także niekorzystny wpływ na profil przepływu wielkich wód, w tym wód powodziowych, a także zwiększył zatorogenność rzeki w czasie występowania zjawisk lodowych.

– Pozostawienie takiego stanu nie może być akceptowane, w szczególności z punktu widzenia ochrony przeciwpowodziowej i gospodarki wodnej, ponieważ stanowi znaczące utrudnienie dla wspólnych polsko-niemieckich akcji lodołamania – dodał Prezes Sumisławski.

W takich warunkach wyjściowych została opracowana nowa koncepcja regulacji rzeki Odry granicznej. Powstała ona na bazie analizy istniejącego stanu koryta i międzywala granicznego odcinka rzeki, opracowanego przez Federalny Instytut Budownictwa Wodnego przy współudziale polsko-niemieckiej Grupy Projektowej. Analiza danych i pomiarów dokonanych na Odrze oraz przeprowadzonych badań przez BAW pozwoliły wyciągnąć wniosek, że dotychczasowy model regulacji Odry granicznej nie został osiągnięty oraz że głębokości wody niezbędne dla prowadzenia akcji lodołamania z użyciem lodołamaczy są niewystarczające.

W związku z powyższym, Federalny Instytut Budownictwa Wodnego opracował aktualizację koncepcji regulacji rzeki w oparciu o istniejącą zabudowę regulacyjną. Do tego celu BAW sporządził i wykorzystał dwa modele – model numeryczny i hydrauliczny. W modelu numerycznym odwzorowano i przebadano transport rumowiska na odcinku całej Odry granicznej wraz z długookresowym określeniem średnich zmian położenia dna i zwierciadła wody. Na modelu hydraulicznym (fizycznym) przebadano transport rumowiska na odcinku o długości blisko 8 km, odwzorowującym odcinek Odry w rejonie miejscowości Hohenwutzen. Ten model posłużył również do zbadania różnych wariantów zabudowy regulacyjnej i ich wpływu na transport rumowiska w korycie rzecznym, jak również wpływu na szlak żeglugowy.

W ramach prac analityczno-badawczych opracowano kilka wariantów rozwiązania takiego systemu zabudowy regulacyjnej, w tym opartej na mieszanym systemie regulacji, który pozwoliłby uzyskać wymaganą głębokość 1,80 m o określonym prawdopodobieństw ie wystąpienia oraz zachować meandrujący charakter koryta rzecznego.
Planuje się, że modernizację zabudowy regulacyjnej na Odrze granicznej będzie się realizować również zgodnie z celami określonymi w Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektywą do 2030 r.), co skutkuje tym, że zadania takie zostały ujęte w Dokumencie Implementacyjnym do wyżej wymienionej Strategii.